• Szlaki turystyczne - Województwo lubuskie

ZNAKOWANE SZLAKI TURYSTYCZNE WSCHODNICH ŁUŻYC

Szlak turystyczny "niebieski" Jasień - Trzebiel 25,2 km.

Poznającym nasze Wschodnie Lużyce proponuję wędrówkę szlakiem niebieskim, wiodącym z Jasienia przez Grabówek i Tuplice do Trzebiela. Długość nie jest zbyt imponująca, zaledwie 26,8 km - ale za to na trasie mamy dużo interesujących punktów, wartych uwagi.

Proponowany szlak rozpoczynamy od dworca PKS w Jasieniu, dalej idziemy przez mostek nad strumieniem do olbrzymiego głazu, oznaczającego południk 150 E. Następnie przez użytek ekologiczny "Bagno Ług - Jasieńskie" docieramy po przejściu 2,6 km do krzyżówki łączącej nas z wcześniej omawianym szlakiem zielonym Żary - Gubin. Trzysta metrów dalej przebiegała stara granica pomiędzy Saksonią a Brandenburgią.

Malowniczymi lasami dochodzimy do punktu przecięcia się naszego szlaku z drogą Jasionna-Tuplice. Mijając nieczynny dziś szlak kolejowy Lubsko-Tuplice dochodzimy do miejscowości Świbinki. Mamy już za sobą 7,5 km marszu. Przed nami Nowa Rola, i po 12,8 km krótki relaks w Grabówku. (Planowany jest szlak łącznikowy do Jeziora Głębokiego). Drogą wzdłuż stawów rybnych docieramymy do miejscowości Łazy. Kierując się przez przejście podziemne PKP w Tuplicach dochodzimy szosą do wsi Chełmice. Stąd już przysłowiowy żabi skok do Jagłowic. Tunelem pod drogą szybkiego ruchu, zwaną zwyczajowo autostradą Wroclaw-Berlin, dochodzimy do Trzebiela. Ruiny szubienicy na wzgórzu, niegdyś trwożące miejscową ludność - dziś są naszym punktem orientacyjnym. Ulicami tego sympatycznego niegdyś miasteczka, dzisiejszej wsi i siedziby gminy - docieramy do ruin okazałego dawniej dworu. Stąd, w ramach dodatkowego uatrakcyjnienia naszej wędrówki, szlakiem dojściowym możemy dotrzeć do Głazu Krabata, zwanego też Diabelskim. Jeżeli jesteśmy już zmęczeni, oddalony zaledwie o 200 in przystanek PKS jest punktem kończącym niebieski szlak.

Proponowany szlak turystyczny można przejść w obu kierunkach, wybierając miejsce rozpoczęcia marszu. W kolejnych odcinkach przedstawię szczegółowy opis poszczególnych etapów wędrówki tym niezwykle ciekawym szlakiem.

W poprzednim odcinku opis przejścia szlaku zakończyliśmy na skrzyżowaniu szlaku niebieskiego z zielonym - po przejściu 2,6 km od początku (Jasień - dworzec PKS). Teraz ruszamy w dalszą trasę i po przejściu 300 m dochodzimy do drogi, która stanowiła przez wieki (od 1482 r. do 1945 r). granicę pomiędzy Śląskiem, potem Saksonią a Brandenburgią, następnie Prusami. Stało się to po układzie z 20.09.1482 r. zawartym w Kamieńcu Ząkowickim, kończącym sześcioletnią wojnę, określanąjako "sukcesyjna wojna głogowska" - po której pozostały na stałe poza granicami Śląska: Krosno Odrzańskie, Bobrowice, Lubsko i Sulechów. Drogą tą idziemy na odcinku 2,7 km, aż do torów nieczynnej już linii kolejowej Lubsko- Tuplice.

Po drodze z lewej strony mijamy młodnik, za nim rozciąga się piękny drzewostan sosnowy z gęstym poszyciem - z runem borówki brusznicy (czarna jagoda), właściwym dla tego siedliska. Na przestrzeni kilkudziesięciu hektarów lasu, na zboczu wzgórza opadającego w pasie miejscowości Zieleniec - Bronice - Jasionna (maksymalnie 166 m. n.p.m. - Góra Owcza, 136 m. n.p.m. - Góra Sosnowa do ok. 85 m. n.p.m. - droga po której idziemy) - to raj dla zbieraczy jagód, borówek i grzybiarzy. Gdy już syci widoku (a w okresie czerwiec/sierpień - skosztujemy jagód), idziemy dalej - dochodząc do punktu przecięcia szlaku z drogą Jasionna - Glinka Górna (Lubsko) - 4,5 km od początku szlaku.

Po lewej stronie widzimy stary słupek drogowy wskazujący kierunki: Lubsko - Jasionna i Jasień - Świbinki. W tym właśnie kierunku podążamy dalej, początkowo szeroką drogą leśną, następnie wzdłuż niewielkiego strumienia (cieku wodnego), biorącego początek w okolicach wsi Bronice, a będącego dopływem Tymnicy aby po przejściu 1,1 km (łącznie od Jasienia 5,6 km) dojść do torów kolejowych wcześniej wymienionej lini kolejowej Lubsko - Tuplice (i dalej do Łęknicy i Weisswasser). Linia ta o długości 42,6 km (w tym Lubsko - Tuplice. 20 km), została wybudowana w 1897 r. Do 1945 r. jej właścicielem było Akcyjne Towarzystwo Łużyckiej Kolei Żelaznej, z siedzibą przy ul. Nowej w Lubsku. Z Lubska do Tuplic było 6 przystanków kolejowych, tj. w Budziechowie (2 km), Glince Górnej (5 km), Świbinkach (9 km). Nowej Roli (l O km), Grabówku/Gręzawie (13 km) oraz Łazach (14,6 km). Zadaniem jej była obsługa lokalnego rynku pasażerskiego oraz towarowego takich zakładów jak np. cegielnie w Budychu, Glince Górnej, Drzeniowie i Tuplicach, tartak w Lesowie, miejsca załadunku drewna w Nowej Roli. fabryki szkła w Ćmielowie, Tuplicach i Trzebielu, dużego ośrodka przemyski szklarskiego w Weisswasser.

Dzisiaj większość z tych zakładów nie istnieje, tym samym kolej straciła klientów. Na przełomie lat 80/90 PKP najpierw zawiesiły przewozy osobowe, a później towarowe, by następnie zlikwidować wszystkie połączenia wraz z linią. Dzisiaj w wielu miejscach tory są rozebrane, a na torowiska wkracza ponownie las. Od tego miejsca do Tuplic (a nawet Trzebiela) nasz szlak przebiega wzdłuż tej linii lub w niewielkiej od niej odległości. Jeszcze spoglądnijmy na stary, z przełomu XIX/XX w. słupek drogowy wskazujący kierunki: Dłużek - Juszyce (Jurzyn) oraz Jasień - Świbinki, w tym kierunku podążamy naszym szlakiem.

Przed nami blisko 2 km drogi przez las wzdłuż ciągnących się po prawej stronie torów kolejowych. W połowie tego odcinka, przed skrzyżowaniem dróg, mijamy następny strumień, przy którym warto zatrzymać się na odpoczynek.

To urokliwe miejsce stworzone jest także na leśny biwak Ruszając w dalszą trasę, na skrzyżowaniu wybieramy drogę w prawo, wzdłuż torów. Przy wyjściu z lasu przebiega granica gmin Jasień i Tuplice, natomiast przed nami Świbinki (ok 130 mieszkańców). Po lewej stronie drogi mijamy budynek Koła Łowieckiego "Hutnik" z Głogowa. Warto też obejrzeć starą wiatę - przystanek kolejowy z początku XX w. Dalej szlak prowadzi szosą łączącą Świbinki z Nową Rolą, przecinamy tu tory kolejowe (po których można dojść do ośrodka wypoczynkowego w Grabówku, ok. 3,8 km, jednak ta droga nie nadaje się dla rowerzystów z uwagi na "gąszcz roślinności" i drzewa zarastające torowisko oraz miejscami podmokły teren), a następnie przez las dochodzimy do Nowej Roli (starej wsi z XIV w., nieregularnej ulicówki, obecnie ok. 140 mieszkańców). Za sobą mamy l,6 km od Świbinek i 9,l km od Jasienia.

We wsi krótki relaks. Zwiedzamy kościół p.w. NMP Królowej Polski, neoklasycystyczny, jednonawowy, wybudowany w 1863 r. na miejscu szachulcowego z XVI w. Zachowana wieża spłonęła w 1867 r.. na jej miejscu wybudowano nową. Wchodzimy na teren przykościelny, gdzie z prawej strony wpuszczona w mur płyta nagrobkowa (epitafijna Krystyny Charlotty Schultz z domu Hübner (zm. 1739 w 40 roku życia) i jej dzieci. Na placu przed kościołem dąb szypułkowy o obwodzie 382 cm. wiek ok. 250 lat - pomnik przyrody. W południowej części wsi - poniemiecki cmentarz z XVIII/XIX w.. obok którego cmentarz polski. Przed nami jeszcze 3,7 km do Grabówka. Z placu przed kościołem idziemy kilkadziesiąt metrów szosą w kierunku Tuplic i tuż za wiejskim sklepikiem skręcamy w lewo, aby po przejściu przez wieś osiągnąć stary, zniszczony mostek na rzece Tymnicy (Rzeczycy), najdłuższym dopływie Lubicy, ze żródłami w okolicach Dębinki. Sto metrów za mostkiem wychodzimy ponownie na szosę Lubsko - Tuplice, skręcamy w lewo i początkowo torem odkrytym, następnie szosą biegnącą przez las, wędrujemy ok. 2,8 km do miejsca w którym szosa ostro skręca w prawo, my schodzimy z niej prosto w leśną drogę i po 400 m dochodzimy do bramy ośrodka wypoczynkowego w Grabówku. Przed nami droga łącząca Gręzaw z szosą Jasień - Tuplice. Jeszcze rzut oka na plan szlaków turystycznych PTTK powiatu żarskiego oraz drogowskazy turystyczne, informujące, iż stąd do Tuplic jest 5,6 km a Trzebiela 12,4 km. Natomiast z Jasienia przeszliśmy 12,8 km. Tu także początek przyszłego szlaku łącznikowca (koloru żółtego) przez Gręzawę do Jeziora Głębokiego (ok 6,8 km), gdzie jest połączenie ze szlakiem zielonym: Żary Lubsko - Brody - Gubin.

W poprzednim odcinku opis szlaku zakończyliśmy po przejściu 12.8 km z Jasienia, przy bramie wejściowej (Jednocześnie węźle szlaków) do ośrodka wypoczynkowego w Grabówku. Grabówek - to kompleks rekreacyjno-wypoczynkowy nad zalewem rzeczki Tymicy (Rzeczycy). Rzeka ta rozcina malowniczo krawędź Wzniesień Żarskich, stwarzając piękną oprawę krajobrazową dla ośrodka, znanego pod nazwą "Czarci Jar". Na miejscu: zalew, duży basen kąpielowy, plaża, kort tenisowy, domki campingowe i pole namiotowe. Czynne - restauracja, bar i kiosk z napojami. Tu także duża stadnina koni i możliwość przejażdżek konnych. Ośrodek w trakcie gruntowej modernizacji. Za rok-dwa będzie największym i najładniejszym obiektem turystycznym w powiecie żarskim. Dla zainteresowanych pobytem - tel. 375-71-32. Nad zalewem także "Domek Myśliwski" koła łowieckiego z Jasienia.

Syci wrażeń wyruszamy w dalszą wędrówkę, bowiem do Tuplic zostało jeszcze do przejścia ok. 5,5 km, a do dworca PKP w Tuplicach 6,7 km. Idziemy piaszczystą drogą wzdłuż ogrodzenia ośrodka wypoczynkowego, mijamy pozostałości po torach kolejowych linii Lubsko -Tuplice (którymi możemy wędrować do wsi Łazy, ale tobardzo męcząca trasa bowiem - torowisko zarośnięte jest drzewami i chaszczami). Po przejściu ok. 0,5 km przez piękny, wysoki las sosnowy na skrzyżowaniu dróg skręcamy w prawo, by po następnych 0,3 km minąć pięknie wijący się potok z chłodną, czystą wodą, a nieco dalej drogę leśną łączącą wsie Gręzawa z Czemą (wzdłuż niej biegnie linia energetyczna. Po następnych 0,5 km przecinamy to, co pozostało z linii kolejowej, z widocznymi resztkami (z lewej strony) fundamentów domku dróżnika kolejowego. Po chwili marszu las po lewej stronie kończy się i odsłania nam przepiękny widok na komercyjne łowisko ryb w Łazach z infrastrukturą sprzyjającą łowieniu i konsumpcji ryb (zbiornik wodny o pow. 3,5 ha, 40 stanowisk dla wędkarzy). Na miejscu parking dla samochodów osobowych i letnia restauracja.

Z Grabówka przeszliśmy dokładnie 2,7 km. Po krótkim odpoczynku (może degustacji potraw z ryb) udajemy się w dalszą drogę. Przechodzimy przez wieś Łazy (ponad 160 mieszkańców) i znowu wchodzimy w las, aby po przejściu (od wejścia do lasu 500 m) osiągnąć skrzyżowanie dróg leśnych oraz po raz ostatni przekroczyć tory nieczynnej kolei Lubsko - Tuplice. Tu szlak niebieski skręca w prawo i początkowo drogą przez las, następnie pod lasem z widokiem na łąki z prawej strony idziemy do skrętu szlaku w prawo. Uwaga na znaki, aby nie zgubić szlaku. Dalej idziemy odkrytym terenem, dróżką wśród łąk do widocznego przed nami skraju lasu (0,6 km) mijając po drodze z prawej strony niewielkie, zarastające trzcinami jeziorko. Przechodzimy przez las (ok. 250 m) i wychodzimy na piaszczystą drogę na skraju Tuplic. Po ok. 150 m początek drogi asfaltowej, to już ulica Kopernika. Idziemy 300 m i szlak skręca w lewo (koło przedszkola) w ul. Świerczewskiego. Po następnych 600 m dochodzimy do kościoła, najstarszego obiektu zabytkowego Tuplic (z polowy XIV w., wielokrotnie przebudowywanego). Po przejściu kolejnych 600 m jesteśmy już na ul. Mickiewicza w centrum miejscowości. Po drodze minęliśmy budynek Straży Granicznej oraz Hotel (tel. 375-31 -54) - zatrzymujemy się przy okazałym budynku Urzędu Gminy (ul. Mickiewicza 27, tel. informacji turystycznej 375-70-08). Za ogrodzeniem tablica szlaków i drogowskazy informacyjne PTTK, obok Urząd Pocztowy oraz centrum handlowe, stąd 0,4 km do stacji PKP (ul. Dworcowa).

W dalszym opisie Tuplic posłużę się opracowaniem prof. Jerzego Piotra Majchrzaka pt. "Dewplicze" zamieszczonym w nr. 2(6) 1998 r. "Kroniki Ziemi Żarskiej", który o tej miejscowości pisze tak: "Od niepamiętnych czasów źródła historyczne dzielą obecne Tuplice na Małe (Klein Teuplitz) i Tuplice Wielkie (Gross Teuplitz). Po raz pierwszy o Wielkich Tuplicach jako siedzibie kościoła parafialnego mowa jest w matrykule biskupa miśnieńskiego Mikołaja z roku 1346..." Prawa miejskie Tuplice Wielkie otrzymały w 1678 r. z rąk księcia sasko-merseburskiego Christina I. Prawa te były ograniczone, bowiem dokument lokacyjny miasta z 10 października 1678 r. nie zezwalał na budowę ratusza i systemu obronnego (murów miejskich), a więc brak było w nim tych symboli suwerenności miasta, jakie wynikały z prawa magdeburskiego.

Miasto w momencie powstania liczyło ok. 900 mieszkańców, a ton życiu gospodarczemu osady miejskiej nadawali garncarze, posiadający od 1654 r. własny cech.

Najwcześniej znanymi właścicielami Tuplic byli rycerze - wasale Bibersteinów, od 1668 r. Tuplice stały się książęce, potem przyszli Promnitzowie, a po nich od 1740 r. właściciele dominium Brodzkiego - Brühlowie, aby po 1815 r. stać się własnością korony pruskiej.

W latach 40-tych XIX w. doszło wreszcie do połączenia dwóch organizmów (Małych Tuplic - osada zlokalizowana w okolicy dzisiejszego kompleksu kolejowego i Wielkich), łącznie liczyły ok. 1700 mieszkańców.

Kapitalistyczny rozwój miejscowości rozpoczął się w latach 60-tych ubiegłego wieku. Powstał kompleks zakładów ceramicznych braci Jeschków oparty na glince wydobywanej m.in. z glinianek w Jagłowicach, kopalnia odkrywkowa węgla brunatnego "Wilhelmina", fabrykanta Hahna z Jasienia. Wybudowano stację kolejową na zbudowanej w latach 1871/72 linii kolejowej Żary-Tuplice-Forst oraz w późniejszym okresie linii kolejowej Mużaków - Tuplice (1892 r.) oraz Lubsko - Tuplice (1897 r.) Akcyjnego Towarzystwa Łużyckiej Kolei Żelaznej.

Zniszczenia związane z końcem II wojny światowej ominęły Tuplice, ale po 1945 r. utraciły prawa miejskie. Obecnie miejscowość liczy ok. 1600 mieszkańców, zajmując obszar 6,8 km2; cała gmina Tuplice - 3400 mieszkańców i obszar 65,9 km2 z czego 59% to lasy. Gmina ma charakter turystyczno-usługowy, zwłaszcza z uwagi na przygraniczne położenie. Wiele walorów przemawia też za objęciem ochroną tego obszaru rozciągającego się po polskiej stronie od Grabówka poprzez Tuplice - Trzebiel do Łęknicy (np. Park Krajobrazowy "Łuk Mużakowa").

Ryszard Kuczer wiceprezes PTTK Oddziału Żarskiego