• Szlaki turystyczne - Województwo lubuskie

SZLAK NIEBIESKI ZG 3001 - n
"Rezerwatów przyrody"
Duża Pętla Zielonogórska

ODCINEK MIEJSKI "Po najciekawszych zabytkach i miejscach Zielonej Góry"

Kategoria szlaku: pieszy, historyczny, przyrodniczy, dla rowerzystów - (poza terenem deptaka)

Odcinek szlaku rozpoczyna się przy Schronisku PTSM i Międzyszkolnym Ośrodku Sportowym na ulicy Wyspiańskiego. Najlepiej dojechać tam autobusem miejskim np. linii 28,29. Wędrówkę można także rozpocząć od razu od Dworca PKP (dogodniejszy dojazd).

Mijamy po prawej stronie Liceum Ogólnokształcące nr 7, Dom Harcerza i stojący nieopodal pomnik Janusza Korczaka odsłonięty w 1979 r. Dochodząc do skrzyżowania mijamy najpierw korty tenisowe a także krytą pływalnię i halę sportową do gier zespołowych. Wielu młodych adeptów pływania trenuje właśnie na tym na basenie. Szlak skręca w prawo w ulicę Staszica. Mijamy po prawej stronie Hotel Orbis Polan, po lewej zaś Zespół Szkół Elektrycznych. Warto zwrócić uwagę na herb przedwojennej Zielonej Góry (Grünberg) znajdujący się na fasadzie budynku. Skręcamy w lewo w ulicę Bema, przechodząc pod oddany do użytku w 1972 r. wiadukt ułatwiający przejazd pojazdów nad torami m.in. w kierunku Gorzowa Wlkp., Poznania i Szczecina. Dochodzimy do Placu Kolejarza. Po lewej stronie znajdują się Lubuskie Zakłady Aparatów Elektrycznych LUMEL. Powstały one na przełomie 1953/54 roku i produkują różnego rodzaju mierniki potrzebne w maszynach i mechanizmach pomiarowych. Przechodzimy przez mały park naprzeciwko Dworca Kolejowego. Na skwerze znajduje się tablica z mapką szlaku miejskiego, a także drogowskazy po okolicznych znakowanych szlakach pieszych. Za dworcem znajduje się kompleks ZASTALU - wytwórcy m.in. wagonów kolejowych. Budynek dworca PKP został zbudowany na miejscu dawnego poniemieckiego z cegły. Od kilku lat istnieją plany modernizacji dworca. Jest to idealne miejsce do rozpoczęcia wędrówki szlakiem miejskim dla osób przyjezdnych i dla turystów.

Szlak biegnie teraz ulicą Dworcową aż do ronda z ulicą Ułańską. Po lewej znajduje się Dworzec Autobusowy PKS, po prawej zaś rampy kolejowe. Dawniej biegł tędy linia kolejowa do Szprotawy, której pozostałości można napotkać jeszcze m.in. na ulicy Dąbrowskiego, Krośnieńskiej, Moniuszki. Linię tą zlikwidowano w latach 50. XX w., choć jeszcze do końca lat 90 kursowały pociągi towarowe do licznych bocznic obsługujących nieistniejące już dziś zakłady przemysłowe (Browar, Winiarnia, Polska Wełna). Towary dojeżdżają jeszcze jednak do Wytwórni Wódek. Skręcamy w lewo w idącą pod górę ulicę Ułańską, po prawej - zabudowania lokalnej dyrekcji PKP. Przecinamy ulicę Chopina i dochodzimy do najważniejszej arterii komunikacyjnej Śródmieścia ulicy Bohaterów Westerplatte. Przechodzimy na drugą stronę. Przed nami bardzo charakterystyczny Kościół Rzymskokatolicki p.w. Najświętszego Zbawiciela - dawny kościół ewangelicki. Wybudowano go w latach 1915 --1917 z inicjatywy oraz przy wsparciu rodziny Beuchtel (dawnych właścicieli zakładów budowy konstrukcji stalowych i wagonów). Kościół jest nazywany przez zielonogórzan Filharmonią Bis z uwagi na znakomitą akustykę. Odbywają się tutaj regularnie koncerty muzyki sakralnej.

Skręcamy w prawo wchodząc na Aleję Niepodległości - jedną z najpiękniejszych ulic spacerowych miasta, dawną trasę prowadzącą ze Starego Rynku do dworca kolejowego. Godne uwagi są liczne secesyjne kamienice i pałacyki bogatych mieszczan i przemysłowców. Dochodzimy do Placu Bohaterów. Po lewej stronie mieści się redakcja Gazety Lubuskiej największego lokalnego dziennika i ulica Bankowa. Po prawej zaś Domy Towarowe, Centrum Biznesu oraz postawiony na środku placu w 1965 r. Pomnik Bohaterów II Wojny Światowej. Jest to tradycyjne miejsce spotkań zielonogórskiej młodzieży, targ kwiatowy a także miejsce zadumy nad przeszłością. Obok Placu Bohaterów stoi secesyjny kościół ewangelicko - augsburski z początków XX wieku r. Odbywają się w nim m.in. koncerty muzyki dawnej. Wspomnianą ulicą Bankową możemy dojść do Placu Piłsudskiego, wokół którego mieszczą się liczne urzędy administracji miejskiej i samorządowej, a dalej na Wzgórze Winne i do Palmiarni. Wędrujemy nadal Aleją Niepodległości i wchodzimy na zielonogórski Deptak. Mijamy m.in. budynek Państwowej Szkoły Muzycznej im. M. Karłowicza, Biura Wystaw Artystycznych a także Muzeum Ziemi Lubuskiej. Muzeum powstało na bazie Heimatmuseum z lat 20. XX w., a jako muzeum polskie funkcjonuje od 1946 r. Obecnie mieści się w dawnym budynku administracji lokalnej z 1889 r. W środku można zobaczyć m.in. jedyny w Polsce dział winiarski. Można tam zobaczyć wszelkiego rodzaju narzędzia do uprawy winogron i produkcji wina (kadzie, prasy do wyciskania soku, butelki itp.). Przecinamy ulicę Dra Pieniężnego, jednego z pierwszych po wojnie zielonogórskich lekarzy. Po prawej stronie znajduje się Kościół Polskokatolicki z 1866 r., dawna kaplica luterańska i muzeum. Mijamy budynek PZU, komisariat Policji (tzw. 13ty posterunek przy Al. Niepodległości 13), gmach TP S.A. (dawniej Kolegium Języków Obcych), kino z 1922 r. obecnie nosi nazwę Nysa) a także Teatr Ziemi Lubuskiej im. Leona Kruczkowskiego. Teatr mieści się w budynku z 1931 r. Po wojnie mieścił tam się w kompleksie m.in. teatr miejski, zaś od 1950 r. Państwowy Teatr Ziemi Lubuskiej.

Dochodzimy do jednego z najruchliwszych miejsc Deptaka do skrzyżowania ulicy Kupieckiej, Żeromskiego i Alei Niepodległości. Ulicą Żeromskiego możemy dojść do Starego Rynku i do Ratusza. Skręcamy jednak w lewo w biegnącą z północy na południe ulicę Kupiecką. Jeszcze w latach 70 była ona drogą jezdną - w ciągu komunikacyjnym do Wrocławia. Po jej zamknięciu miasto postarało się aby stała się ona ulicą spacerową pełną sklepów, butików i kafejek. Mijamy m.in. Hotel Śródmiejski, budynek PZU Życie a także pod numerem 15 - Zielonogórskie Centrum Informacji i Promocji Turystyki. W centrum można zasięgnąć informacji o mieście, a także zaopatrzyć się w różnorodne wydawnictwa turystyczne.

Idąc dalej żółtym szlakiem prosto można dojść do skrzyżowania z ulicą Wrocławską, skąd niedaleko na Wzgórze Winne i do Palmiarni. Pierwsze informacje o uprawie winogron w Zielonej Górze pochodzą jeszcze z 1314 r. Całkowity upadek hodowli nastąpił jednak na przełomie XIX i XX w. głównie z powodu niesprzyjającego klimatu i ogromnej konkurencji winiarni francuskich. To co dziś można zobaczyć na Wzgórzu Winnym jest tylko pamiątką przeszłości a także ogromną atrakcja turystyczną.

Spod Centrum Informacji skręcamy w prawo w ulicę Kopernika. Po prawej stronie mieści się najstarszy zabytek sakralny miasta - Konkatedra p.w. św. Jadwigi. Zbudowano ją w latach 1272 - 1294, a następnie przebudowywano w różnych stylach. Jako że kościół nie jest otynkowany doskonale widać miejsca po dawnych wysokich oknach, miejsca po ubytkach murów spowodowanych zawaleniem części kościoła w 1776 r. Na Placu Kościelnym - Katedralnym znajduje się m.in. figura Św. Jana Nepomucena oraz grób prałata Nowickiego związanego z kościołem od lat powojennych. W obecnym domu parafialnym mieściła się Szkoła Katolicka istniejąca już w XIV wieku. Nieopodal znajduje się także dawna Wikarówka. Wracamy na ulicę Kopernika, po prawej mijamy ponad 800-letni Cis. Dochodzimy do ulicy Krawieckiej przy której znajduje się Wieża Głodowa a właściwie Łaziebna. Była ona częścią jednej z bram wjazdowych do miasta. Przechodzimy dalej w kierunku Starego Rynku mijając m.in. biuro Polskich Linii Lotniczych LOT. Po prawej stronie ukazuje nam się klasycystyczny Ratusz stojący centralnie na Starym Rynku.

Ratusz miejski z XV w. był początkowo drewniany, ale po pożarze odbudowano go w 1590 r. Kolejne zmiany architektoniczne nastąpiły w XVII, XVIII i XIX wieku. Wieża ratusza ma 54 metry wysokości i nakryta jest barokowym hełmem. W piwnicy znajduje się znana kawiarnia Bachus. Istnieją plany przywrócenia tam winiarni, która istniała tam już w XVII wieku. Ratusz mieści Urząd Stanu Cywilnego, Salę Obrad rady Miasta, Izbę Pionierów Zielonej Góry. Z ratusza tuż przed godziną 12.00 grany jest na cztery strony świata hejnał miasta skomponowany przez Romana Mazurkiewicza. Stary Rynek ma kształt prostokąta i ukształtował się już w XIV wieku. W latach 50. XX wieku po Starym Rynku jeździły pojazdy. Ograniczono jednak a potem wyeliminowano wszelki ruch mechaniczny w latach 60. Przekształcając Rynek w strefę pieszą. Godne uwagi są piękne kamienice, które odzyskują swój urok dzięki miejskiemu programowi rewitalizacji starówki. Na rynku mają swoją siedzibę liczne towarzystwa, salony odzieżowe, Delikatesy, a także zakład fryzjerski. Miejsce to upodobały sobie kwiaciarki zielonogórskie. Latem okoliczne restauracje wystawiają tam swoje ogródki piwne.

Ulicą Mariacką z Rynku możemy dojść do kościoła p.w. Matki Boskiej Czestochowskiej. Był to aż do 1945 kościół ewangelicki. Powstał w 1748 r. na planie krzyża greckiego jako budowla o konstrukcji szachulcowej. We wnętrzu kościół ma trzy balkonowe kondygnacje wsparte na słupach. Z wieży skierowanej ku ratuszowi dobiegają hymny maryjne. W kościele godne zobaczenia są m.in. ołtarz barokowy a także ambona. Za kościołem rozpościera się Plac Powstańców Wielkopolskich, fragment dawnych kamiennych murów obronnych a także kompleks Filharmonii Zielonogórskiej. Stara sala koncertowa mieści się w dawnym domu wspólnoty ewangelickiej (później własność parafii katolickiej) i została przekazana orkiestrze w 1960. Nowe skrzydło filharmonii oddano w latach 90. XX wieku zaś pierwszy koncert inauguracyjny w nowej sali odbył się w 2001 r.

Ze Starego Rynku wychodzimy ulicą Sobieskiego, po czym skręcamy w lewo przechodząc obok rzeżby Winiarki (choć niektórzy twierdzą, że to zakochana garncarka). Przed nami schody prowadzące pomiędzy zabudowaniami sądu do Placu Słowiańskiego. Po lewej w obecnej siedzibie notariuszy mieszkała rodzina Foersterów - zasłużona dla miasta. Tuż za nim kolejny fragment dobrze zachowanych murów obronnych. Przekraczamy ulicę Jedności (dawna Berlińska) i schodami dochodzimy do Placu Słowiańskiego. W XVI wieku założono tam cmentarz a później drewniany Kościół Ewangelicki p.w. Św. Trójcy nazywany także Polskim. Na początku XIX cmentarz i kościół zlikwidowano przekształcając miejsce na plac targowy. W obecnym budynku Instytutu Fizyki Uniwersytetu Zielonogórskiego mieściło się niemieckie gimnazjum. Plac już wcześniej stał się środkiem szkolny gdyż mieściły się tutaj m.in. szkoła powszechna, katolicka. Obecnie na placu mieszczą się sale sądowe, telekomunikacja polska oraz Instytuty Nauk Ścisłych Uniwersytetu Zielonogórskiego. Szlak wyprowadza nas z Placu w kierunku ulicy Moniuszki. Wcześniej przechodzimy przez jedną z ruchliwszych ulic miasta Aleję Konstytucji 3 Maja. Na ulicy Moniuszki mijamy Gmach Sądu (wcześniej szkoła), salę sportową oraz zabudowania dawnej Winiarni. Zakład jako Lubuska Wytwórnia Win istniał tam od 1826 r. aż do lat 90. XX wieku kiedy zbankrutował. Produkowano w nim doskonałej jakości wina gronowe, koniaki, brandy, szampany oraz wina na bazie owoców. W piwnicach, w ogromnych drewnianych beczkach leżakowały i nabierały mocy wina m. in. słynne gronowe Monte Verde. Dziś po zakładzie nic nie zostało. Po lewej bocznica kolejowa, którą dowożono owoce do winiarni a także pozostałości po dawnym dworcu kolejowym na linii do Szprotawy. Szlak skręca w lewo a następnie za przystankiem MZK w prawo w ulicę Ptasią. Po kilkuset metrach skręca ponownie w lewo w ulicę Kilińskiego wchodząc w Park Piastowski. Przed Liceum Ogólnokształcącym nr 1 ponownie skręca w prawo, mija jeden z pałacyków Kurii Biskupiej i doprowadza nas do Zielonogórskiego Amfiteatru. Powstał on w 1973 r. i jest miejscem wielu koncertów, festynów a ostatnio Festiwalu Piosenki Zjednoczonej Europy. Tu kończy się także miejski odcinek szlaku. Do miasta można wrócić autobusem MZK np. linii 8 z pobliskiego przystanku.

W eksplorowaniu szlaku przydatne będzie plan Zielonej Góry np. wydawnictwa Sygnatura

Jarosław Wnorowski, PRZEWODNIK PO ZNAKOWANYCH SZLAKACH TURYSTYCZNYCH OKOLIC ZIELONEJ GÓRY
Wydano staraniem Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego, Oddział w Zielonej Górze, ul. Kupiecka 17
Publikowanie treści informatora jest dozwolone jedynie za zgodą wydawcy i z podaniem źródła.
Opracował: Jarosław Wnorowski©
ZIELONA GÓRA - marzec 2003 r.